Dư thừa dầu mỏ toàn cầu và tác động đối với ngành dầu khí Việt Nam

Dư thừa dầu mỏ toàn cầu

Giá dầu giảm gần 30% từ đầu năm 2015 và giảm hơn 60% từ mức đỉnh năm năm trong năm 2011. Đầu năm nay, giá dầu hồi phục tới hơn $60/thùng và thị trường tin rằng sẽ tiếp tục phục hồi tuy nhiên hiện nay giá dầu lại giảm về ngưỡng $40/thùng. Một số chuyên gia kinh tế cho rằng giá dầu có thể giảm xuống $20. Điều này làm số lượng giàn khoan dầu hoạt động trên thế giới giảm mạnh và hạn chế rõ rệt dòng tiền đầu tư vào ngành này. Do đó, chúng tôi thấy rằng việc đánh giá tác động của giá dầu giảm đến nền kinh tế toàn cầu, nền kinh tế Việt Nam cũng như các doanh nghiệp dầu khí Việt Nam là khá quan trọng.

Xét về dài hạn, có một số yếu tố sẽ khiến giá dầu không thể về ngưỡng đỉnh cao trong quá khứ khoảng trên $100/thùng. Các loại ô tô và máy bay tiết kiệm nhiên liệu, công nghệ chế tạo pin mới và sự phát triển các nguồn năng lượng thay thế có thể hạn chế lâu dài nhu cầu dầu mỏ. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, chúng tôi thấy có ba lý do ảnh hưởng đến xu hướng giá hiện nay, mà hầu hết đều nhắm vào nguồn cung như sau:

(1) OPEC từ chối giảm sản lượng để bảo vệ giá bán. Trong tháng 7, tổng sản lượng của OPEC đạt 31,51 triệu thùng/ngày, mức cao nhất trong gần ba năm qua do các thành viên trong Hiệp hội OPEC, chiếm hơn 40% nguồn cung dầu thế giới, muốn tập trung bảo vệ thị phần hơn việc giữ giá dầu ở mức cao lý tưởng. Trong ba năm qua, chỉ có hai thành viên trong số 12 thành viên OPEC giảm sản lượng, số còn lại duy trì hoặc thậm chí tăng sản lượng dầu. Trong đó, I-rắc là nước tăng sản lượng dầu nhiều nhất với mức tăng 33%.

(2) Công nghệ mới của Mỹ có tên là bẻ gãy thủy lực, nghĩa là sử dụng nước để chiết xuất dầu và khí đốt tự nhiên từ đá phiến, đã chứng minh là phương pháp mới, có tính kinh tế và là giải pháp thay thế đảm bảo an ninh năng lượng, có khả năng thay đổi cục diện toàn ngành. Hiệu quả giàn khoan đang được cải thiện, chi phí giảm và các doanh nghiệp Mỹ đang mở rộng hoạt động khoan ở những nơi họ có nhiều giếng hơn. Thậm chí mỗi tháng, một doanh nghiệp lại đưa ra một được phương pháp mới và hiệu quả hơn để khoan giếng. Sáu doanh nghiệp sản xuất dầu đá phiến lớn nhất Mỹ ghi nhận chi phí cho hoạt động thăm dò, sản xuất và những khoản thuế không lien quan đến thu nhập khoảng $27-42/thùng, và đây là điểm hòa vốn rất thấp. Dự trữ dầu ở Mỹ tăng mạnh 10 triệu thùng, gần gấp đôi ước tính của các nhà phân tích. Với công suất khoan 68%, dự trữ dầu đang ở mức cao nhất trong lịch sử Mỹ. Năm 2014, Cục Quản lý Thông tin Năng lượng Mỹ dự kiến hơn 330 tỷ thùng dầu có thể được khoan từ đá phiến trên toàn thế giới, chiếm khoảng hơn 10% tổng trữ lượng dầu thô toàn cầu.

(3) Các thỏa thuận hạt nhân I-ran gấn đây sẽ cho phép quốc gia này tiếp tục xuất khẩu ra thị trường thế giới. Sau khi thỏa thuận hạt nhân hoàn tất, I-ran có thể tăng sản lượng khoảng 500.000 thùng/ngày trong một tuần sau khi lệnh trừng phạt chấm dứt và khoảng một triệu thùng/ngày trong một tháng sau đó. Đây là áp lực khiến giá dầu giảm do I-ran là quốc gia sản xuất dầu lớn thứ ba trong Tổ chức OPEC, cung cấp trung bình 2,81 triệu thùng/ngày trong năm 2015.

Tình hình ngành dầu khí Việt Nam

Do điều kiện ngành hiện nay còn khó khăn, đặc biệt từ giữa năm 2014, ngành dầu khí Việt Nam đang bị ảnh hưởng ở mức độ nhất định, phụ thuộc vào từng phân khúc trong ngành. Điều này không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận của các công ty dầu khí mà còn làm giảm mạnh giá cổ phiếu trên thị trường. Chúng tôi cho rằng, các công ty dầu khí phân khúc thượng nguồn như GAS và PVD là những công ty chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Sau đó là các công ty phân khúc trung nguồn như PVS, PVC và PGD và các công ty phân khúc hạ nguồn như PGS, CNG và PGC là ít chịu tác động nhất. Thực ra, các công ty hạ nguồn thậm chí còn được hưởng lợi do giá nguyên liệu sản xuất giảm nhanh hơn giá bán dầu và khí thành phẩm, khiến biên lợi nhuận được cải thiện. Kết luận lại, biến động giá dầu khó lường và không thuận lợi khiến nhà đầu tư có cái nhìn chung khá bi quan về các cổ phiếu ngành dầu khí.

Công ty thượng nguồn tăng giá khá mạnh trong suốt giai đoạn giá dầu ở mức cao, tuy nhiên khi giá dầu giảm hơn 50% từ mức đỉnh trong T7/2014, giá các công ty thượng nguồn đang tăng từ mức 120% giẩm xuống gần mức gần 0%, cho thấy ảnh hưởng của giá dầu đối với loại hình doanh nghiệp này rất mạnh và trực tiếp. Giá cổ phiếu các công ty trung nguồn và hạ nguồn cũng đi xuống tuy nhiên mức giảm không quá lớn.

Nhìn chung, từ đầu năm 2015, giá của các công ty dầu khí tăng thấp hơn VN-Index do triển vọng ngành ảm đạm trên toàn thế giới. Mặc dù cổ phiếu các công ty dầu khí niêm yết diễn biến kém hơn so với thị trường chung, Tập đoàn Dầu Khí Việt Nam vấn ghi nhận kết quả lợi nhuận khá ổn định trong sáu tháng đầu năm 2015. Tổng sản lượng sản xuất dầu đạt 14,61 triệu thùng, vượt kế hoạch sáu tháng 8,2%, đạt 55.6% kế hoạch năm 2015 và tăng 5,9% so với cùng kỳ. Sản xuất protein đạt 803.000 tấn, vượt kế hoạch sáu tháng 7.2%. Tổng sản lượng điện sản xuất và cung cấp đạt 11,7 tỷ kWh, vượt kế hoạch sáu tháng 28%, tăng 36% so với cùng kỳ. Sản xuất xăng dầu đạt 3,5 triệu tấn, vượt kế hoạch sáu tháng 25%. Doanh thu từ bán dầu đạt 87,9 nghìn tỷ đồng, doanh thu từ khí gas, điện, phân bón và dầu khí đạt 106 nghìn tỷ đồng, và doanh thu từ dịch vụ đạt 103,1 nghìn tỷ đồng.

PVN đã đầu tư đáng kể vào tài sản cố định trong nửa đầu năm 2015 nhằm tăng trưởng trong tương lai. Khoản nổi trội nhất là mua lại cổ phần của công ty Chevron tại lô B – Ô Môn và các khoản đầu tư khác vào dự án này với giá trị khổng lồ lên tới 4,2 tỷ USD. Dự án này giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển nền kinh tế khu vực Tây Nam Việt Nam và giúp bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Giá xăng nội địa đi xuống được cho là nguyên nhân khiến lạm phát tăng chậm trong năm nay.

Tính đến cuối tháng 7, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) chỉ tăng 0,68% so với đầu năm, là mức thấp nhất so với cùng kỳ trong 10 năm gần đây. 15 lần điều chỉnh giảm giá xăng nội địa trong sáu tháng từ T7/2014 đến T1/2015 khiến CPI trong bốn tháng giảm tính đến T2/2015. Tuy nhiên, giá dầu nội địa cũng điều chỉnh tăng mạnh từ 15.670 đồng/lít trước 11/3/2015 lên mức 20.710 đồng/lít (RON92) ngày 19/6/2015 khi giá dầu thế giới hồi phục. Mức điều chỉnh này giúp cân bằng đà giảm của nhóm vận tải, vốn đóng góp 8,87% trong rổ CPI. Tuy nhiên, do xu hướng giảm của giá dầu thô thế giới, giá xăng nội địa đã điều chỉnh giảm 6,8% trong sáu tuần vừa qua, hiện niêm yết ở mức 18.536 đồng/lít ngày 19/8/2015. Xu hướng giảm của giá dầu thô vẫn tiếp tục, do đó, theo chúng tôi, giá xăng nội địa có thể sẽ tiếp tục giảm, khiến lạm phát năm nay sẽ chỉ tăng ở mức thấp.

Giá dầu giảm mạnh cũng có tác động lớn đến ngân sách nhà nước Việt Nam. Ước tính sơ bộ là ngân sách nhà nước sẽ mất gần 1.000 tỷ đồng khi giá dầu giảm $1, trong khi như đã biết, giá dầu đã giảm khoảng $20/thùng (~32%) từ đầu năm. Điều này rõ ràng đã cho thấy sự mất cân đối cơ cấu ngân sách nhà nước, vốn phụ thuộc nặng nề vào lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên và hoạt động xuất nhập khẩu, hoạt động vốn dễ bị ảnh hưởng từ các biến động khó dự đoán của nền kinh tế toàn cầu. Ngân sách nhà nước cần chú trọng hơn vào nguồn từ hoạt động sản xuất trong nước và thương mại trong tương lai để đạt sự ổn định hơn.

Trong năm 2014, tác động giá dầu giảm đối với ngân sách nhà nước không quá rõ rệt do thu thuế từ hoạt động dầu khí vẫn vượt kế hoạch hơn 11%. Tuy nhiên, tác động năm 2015 sẽ mạnh hơn do kế hoạch thu ngân sách năm 2015 gần đây được Quốc Hội phê duyệt dựa trên giả định giá dầu ở mức $100/thùng, tức là cao hơn nhiều tình hình thực tế. Theo một số chuyên gia kinh tế nước ngoài, nền kinh tế Việt Nam có thể chịu thiệt hại tới 110 nghìn tỷ đồng trong năm 2015 từ sự suy giảm hoạt động khai thác và xuất nhập khẩu dầu khí nếu giá dầu giảm xuống $40/thùng. Trong đó, ngân sách nhà nước có thể sẽ bị thiệt hại khoảng 55 nghìn tỷ đồng so với kế hoạch ban đầu, chưa bao gồm khoản thiệt hại từ việc giảm giá dầu nhập khẩu.

 

[h=1]Giá dầu lao dốc lại ám ảnh kinh tế Việt Nam[/h]
Chuyên gia dự báo kịch bản xấu nhất giá dầu có thể về 30 USD một thùng, khiến ngân sách năm 2015 hụt thu và tạo áp lực lên tăng trưởng kinh tế.

Sau khi giá dầu xuống dưới 50 USD một thùng vào năm ngoái, đầu năm nay, giá năng lượng này đã tăng lại 60 USD và nhiều tổ chức tin rằng giá sẽ tiếp tục phục hồi. Song, trong 2 tháng gần đây, biểu đồ giá dầu liên tục đi xuống, mất hơn 30% từ đầu năm và giảm hơn 70% kể từ mức đỉnh năm 2008, về dưới 40 USD - thấp nhất hơn 10 năm đã tạo nên cú sốc trên thị trường.

<tbody style="margin: 0px; padding: 0px;">

Biểu đồ giá dầu thô trên sàn New York 10 năm trở lại đây. Nguồn: Nasdaq

Theo bộ phận phân tích của Công ty Chứng khoán Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BSC), mức giảm mạnh của dầu thô phản ánh mối lo ngại về tăng trưởng kinh tế thấp tại các thị trường mới nổi. Trung Quốc là trường hợp điển hình cho suy giảm tăng trưởng kinh tế sau biến cố chưa từng có trên sàn chứng khoán. Bên cạnh đó, triển vọng tăng trưởng thấp hơn dự báo từ các nền kinh tế như Mỹ, châu Âu, khu vực Đông Nam Á và Mỹ Latin cũng dấy lên lo ngại về tăng trưởng kinh tế toàn cầu nói chung.

Nguồn cung dư thừa cũng tạo áp lực lên thị trường dầu mỏ. Dự trữ dầu ở Mỹ tăng mạnh 10 triệu thùng, gần gấp đôi ước tính của các nhà phân tích. Với công suất khoan 68%, dự trữ dầu đang ở mức cao nhất trong lịch sử quốc gia này. Thêm vào đó, Iran - quốc gia sản xuất dầu lớn thứ ba trong OPEC có thể tăng sản lượng lên một triệu thùng một tháng sau khi lệnh trừng phạt chấm dứt cũng khiến nỗi lo về dư thừa nguồn cung thêm mạnh mẽ.


Trong ngắn hạn, các chuyên gia đánh giá triển vọng đối với dầu thô tương đối tiêu cực. Trao đổi với VnExpress, tiến sĩ Lương Văn Khôi - Trưởng ban Kinh tế Thế giới thuộc Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế xã hội quốc gia (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) nhận định giá dầu có thể về ngưỡng 30 - 40 USD một thùng.


Nguyên nhân là ngưỡng hòa vốn bình quân của khai thác dầu đá phiến tại Mỹ khoảng 50 USD, trong khi giá hòa vốn của các mỏ dầu truyền thống ở phần lớn các nước sản xuất dầu lớn tại Trung Đông là dưới 30 USD một thùng. Trong trường hợp các quốc gia thuộc Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa (OPEC) muốn ép nền công nghiệp sản xuất dầu đá phiến của Mỹ, cũng như cầu về dầu của thế giới giảm do tăng trưởng kinh tế toàn cầu giảm tốc, giá dầu có thể xuống ngưỡng 30 USD. Còn nếu dựa vào năng lực tích trữ thì giá dầu thế giới có thể ở mức 35-40 USD một thùng.


Thậm chí, giá dầu thế giới có khả năng xuống dưới 30 USD nếu Iran quay trở lại thị trường dầu thế giới với mức cung 1-2 triệu thùng mỗi ngày và OPEC tiếp tục gây sức ép đối với dầu đá phiến Mỹ. Dẫn dự báo của IMF ngày 25/8/2015, ông Khôi cho biết giá dầu trung bình quý III/2015 là 55,96 USD, quý IV tăng lên 55,76 USD, trung bình 2015 khoảng 56,22 USD.

<tbody style="margin: 0px; padding: 0px;">

Chuyên gia dự báo kịch bản giá dầu có thể xuống thấp nhất 30 USD cuối năm nay.

Là một quốc gia xuất khẩu, đồng thời cũng nhập khẩu dầu thô, việc giá nguyên liệu biến động không tránh khỏi sẽ ảnh hưởng lên thu ngân sách và tăng trưởng kinh tế. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, trong 8 tháng đầu năm, sản lượng xuất khẩu dầu thô tăng, song do đơn giá dầu thô giảm gần 50%, kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt hơn 2,7 tỷ USD, thấp hơn 2,6 tỷ USD so với cùng kỳ năm trước.


Trả lời báo chí hồi đầu năm, Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyễn Văn Nên cho biết dự toán ngân sách 2015 được xây dựng trên cơ sở giá dầu dự báo khoảng 100 USD một thùng, cứ giảm một USD thì ngân sách hụt khoảng 1.000 tỷ đồng. So với kịch bản 30 USD, giá dầu giảm 70 USD một thùng, ước tính ngân sách sẽ hụt thu khoảng 70.000 tỷ đồng.


Tuy nhiên, theo vị Trưởng ban Kinh tế thế giới, giá dầu giảm sẽ tác động hai chiều lên ngân sách, một mặt khiến nguồn thu nội địa tăng lên do khu vực sản xuất được kích thích tăng trưởng bởi chi phí đầu vào giảm, mặt khác làm thu từ xuất khẩu dầu thô giảm xuống. Tổng hợp các kịch bản, ông Khôi tính toán thu sẽ "giảm không nhiều", quý IV/2015 giảm 2.500 tỷ đồng và 2016 giảm 8.000 tỷ đồng.


Liên quan đến tăng trưởng kinh tế, vị này cho hay giá dầu thế giới xuống 30 USD sẽ khiến GDP toàn cầu quý IV/2015 giảm 2,43% so với kịch bản cơ sở là 56,6 USD một thùng và toàn năm 2016 giảm 1,5%. Do tăng trưởng của các nền kinh tế là đối tác quan trọng với Việt Nam giảm nên cầu nhập khẩu hàng hóa cũng giảm, tác động tiêu cực tới sản xuất trong nước. So sánh với kịch bản cơ sở, việc giá dầu xuống 30 USD sẽ khiến GDP Việt Nam quý IV/2015 giảm 1,1%, toàn năm 2016 là 0,29%.


Trong khi đó, báo cáo của Công ty Chứng khoán Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng (VPBS) cho hay, tác động của giá dầu giảm lên ngân sách Nhà nước năm nay sẽ mạnh hơn năm 2014 do kế hoạch thu ngân sách dựa trên giả định giá dầu ở mức 100 USD một thùng, tức cao hơn nhiều tình hình thực tế.


“Theo một số chuyên gia kinh tế nước ngoài, nền kinh tế Việt Nam có thể chịu thiệt hại tới 110.000 tỷ đồng trong năm 2015 từ sự suy giảm hoạt động khai thác và xuất nhập khẩu dầu khí nếu giá dầu giảm xuống 40 USD một thùng. Trong đó, ngân sách Nhà nước có thể sẽ bị thiệt hại khoảng 55.000 tỷ đồng so với kế hoạch ban đầu, chưa bao gồm khoản thiệt hại từ việc giảm giá dầu nhập khẩu”, bản tin của VPBS nêu.


Từ vấn đề trên, các chuyên gia tiếp tục cảnh báo về sự mất cân đối cơ cấu ngân sách Nhà nước, vốn phụ thuộc nặng vào tài nguyên thiên nhiên và hoạt động xuất nhập khẩu - khu vực dễ dàng bị ảnh hưởng từ các biến động khó dự đoán của nền kinh tế toàn cầu. Ngân sách Nhà nước cần chú trọng hơn vào nguồn từ hoạt động sản xuất trong nước và thương mại trong tương lai để đạt sự ổn định hơn.
"Để đối phó với giá dầu thô giảm, ngành dầu khí nên xem xét giải pháp dừng khai thác những giếng dầu có chi phí cao hơn giá dầu thế giới và cải cách hệ thống thuế quốc gia để tăng thu ngân sách Nhà nước", ông Khôi khuyến nghị.



Không chỉ ảnh hưởng tới các chỉ tiêu vĩ mô, giá dầu giảm còn khiến các doanh nghiệp dầu khí Việt Nam chịu tác động nhất định. Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN) xây dựng kịch bản tài chính năm 2015 dựa trên giá dầu thô 100 USD một thùng. Tuy nhiên, việc giá bình quân 6 tháng đầu năm là 60,5 USD, giảm gần 40% so với kế hoạch đã khiến tập đoàn không hoàn thành mục tiêu.


Trong thời gian nêu trên, tổng doanh thu toàn tập đoàn đạt 296.100 tỷ đồng, nộp ngân sách Nhà nước đạt 63.600 tỷ, đều bằng 88% kế hoạch 6 tháng và khoảng 40% kế hoạch năm.


Cả năm 2015, PVN dự kiến giá dầu là 63 USD một thùng, theo thông cáo được đưa ra hồi tháng 6 khi thị trường chưa có những biến động bất ngờ như hiện nay. Như vậy, việc giá dầu bình quân khoảng 56 USD sẽ thách thức việc hoàn thành nhiệm vụ đạt doanh thu 718.400 tỷ đồng và nộp ngân sách 159.000 tỷ đồng cả năm nay.


Tổng công ty Khí Việt Nam (PV Gas) cũng không tránh khỏi vòng xoáy. Giá bán khí gas tự nhiên trung bình giảm 18,5% so với năm ngoái, trong khi giá bán khí LPG giảm 31,8% đã ảnh hưởng đến biên lợi nhuận của công ty. Trong nửa đầu năm 2015, lợi nhuận ròng sau thuế đạt 5.200 tỷ đồng, giảm 19% so với năm ngoái và biên lợi nhuận ròng đạt 16,5% so với mức 18,8% trong nửa đầu năm 2014. Kể từ cuối tháng 6 tới nay, giá cổ phiếu GAS cũng đã giảm 33%.


Chung hoàn cảnh, cổ phiếu doanh nghiệp dầu khí khác cũng bị ảnh hưởng nặng. Chỉ số PVN Allshare tổng hợp giá cổ phiếu của 31 doanh nghiệp niêm yết trên sàn, tổng vốn hóa hơn 6 tỷ USD đã giảm 300 điểm từ đầu tháng 7 đến nay (giảm 25%), từ mức 1.174,8 về 874,7 điểm ngày 26/8.


Song, phân tích của BSC cho biết một số ngành khác sẽ được hưởng lợi từ giá dầu giảm như hóa chất, phân bón, nhựa, săm lốp, vận tải biển, điện nhờ giá nguyên liệu đầu vào và chi phí giảm. Do đó, trong thời điểm hiện tại, nhà đầu tư vẫn nên cẩn trọng bởi diễn biến thị trường còn nhiều phức tạp, không chỉ riêng với nhóm cổ phiếu dầu khí.